KAUCJE: Składamy poprawki do ustawy o systemie kaucyjnym

Na 79 posiedzeniu Sejmu IX Kadencji, w imieniu Klubu Koalicji Obywatelskiej: Platformy Obywatelskiej, Nowoczesnej, Inicjatywy Polskiej i ZIELONYCH przedstawiłam stanowisko klubu do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami – z druku numer 3380.

Dzięki Unii Europejskiej, ale też otwarcia ministerstwa na rozwiązania proponowane dyrektywą tzw. „Single Use Plastic”, Polska ma szansę być 17 krajem w Europie, który wdroży system kaucyjny.

Procedowany w Sejmie rządowy projekt jest częściowym wdrożeniem dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady, zwanej potocznie dyrektywą “Single Use Plastic” – czyli dyrektywą o jednorazowym plastiku.

Dyrektywa zaleca wprowadzenie systemu kaucyjnego, jako narzędzia do osiągnięcia celów selektywnej zbiórki odpadów z niektórych tworzyw sztucznych, na poziomie: 77% w 2025 r. oraz 90% w 2029 r.

W polskim projekcie ustawy zaproponowano nie tylko wprowadzenie systemu kaucyjnego dla opakowań plastikowych, ale również objęcie nim części opakowań szklanych oraz puszek. To dobre podejście, które zmniejszy ilość śmieci wokół nas, zwiększy dostępności surowców w przemyśle i przyspieszy wdrażanie gospodarki obiegu zamkniętego. 

Niestety, projekt ustawy zawiera poważne luki i problemy, które, o ile pozostaną nierozwiązane, mogą zagrozić wdrożeniu systemu kaucyjnego oraz wdrażającym ten system przedsiębiorcom.

Oto niektóre z nich:

Po pierwsze, wobec opóźnienia we wdrażaniu dyrektywy w Polsce, należy odroczyć lub zmiękczyć sankcje nakładane na producentów napojów i opakowań w okresie przejściowym.

Przyjmując, że ustawa wejdzie w życie w drugiej połowie tego roku, da ona przedsiębiorcom zaledwie rok na wdrożenie systemu kaucyjnego. Zbudowanie i uruchomienie efektywnego systemu w ciągu zaledwie kilkunastu miesięcy, jest w ocenie przedsiębiorców z branż odpowiedzialnych za jego przygotowanie – całkowicie niemożliwe. 

Dlatego jako Koalicja Obywatelska zaproponowaliśmy rozwiazanie w formie poprawki do projektu ustawy. Poprawka daje przedsiębiorcom wybór sposobu realizacji obowiązku selektywnej zbiórki do końca 2025 r.: (1) w ramach systemu kaucyjnego,  (2) samodzielnie lub (3) za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań. W praktyce nasza propozycja dopuszcza funkcjonowanie obecnych systemów selektywnej zbiórki przez 1 rok dłużej, niż przewidziano w projekcie ustawy. 

Druga z naszych propozycji likwiduje wady  i potencjalne niezgodności projektowanych zmian w ustawie o podatku VAT z prawem unijnym, w tym: 

– niezasadne obciążenie finansowe producenta VAT-em za opakowania sprzedane w punkcie sprzedaży, ale niezwrócone do ich właściwego producenta. Mimo że producent nie otrzymał ani kaucji, ani swoich opakowań, musi zapłacić podatek VAT od teoretycznej kaucji, której nigdy nie pobrał i nie widział na oczy. Taka czynność opodatkowania nie wydaje się przewidziana w Dyrektywie VAT. Jest też dodatkowym obciążeniem dla producentów.

W proponowanym przez nas rozwiązaniu w podstawie opodatkowania VAT nie uwzględnia się kaucji przy sprzedaży produktów w opakowaniach jednorazowego czy wielokrotnego użytku. Skoro można takie podejście stosować na Słowacji, która uzyskała notyfikację, to dlaczego nie można byłoby zastosować tego w Polsce?

Kolejne rozwiązanie mają na celu uszczelnienie systemu kaucyjnego przez włączenie do niego szklanych butelek jednorazowych do 200 ml, tzw. “małpek”. Te “małpki” były ujęte w wyjściowym projekcie Ustawy – i słusznie – choćby ze względu na dużą ilość tego typu opakowań w obrocie: co roku ponad 1 mld rocznie takich opakowań trafia do śmietnika lub wręcz zalega na trawnikach, większość z nich – nie trafia do recyklingu. Włączenie “małpek” do systemu kaucyjnego pomoże zwiększyć poziom odzysku szkła i zrealizować cele zawarte w dyrektywach odpadowych, a przede wszystkim pomoże oczyścić środowisko z ponad 3 milionów szklanych opakowań jednorazowych dziennie.

Podsumowując, jako klub Koalicji Obywatelskiej popieramy ustawę o systemie kaucyjnym, ale jednocześnie zgłaszamy kilka niezbędnych poprawek, które w naszej ocenie ułatwią jego wdrożenie, a jednocześnie ochronią przedsiębiorców i producentów. 

Głosowanie poprawek oraz całości ustawy w Sejmie już w piątek 13 lipca!